Empty talk

De berichten blijven komen, ditmaal even uit Nederland. Het jaar 2017 had zich amper op gang getrokken toen een vijftienjarige scholier na pesterijen met fictieve accounts vond dat het voor hem genoeg was. Bij mijn weten niet gecontextualiseerd, en zo totaal hulpeloos, was het nieuws over een leraar wiskunde die van een gymnasiumdak gesprongen was.

Het zal vroeger, toen Old McDonald alleen nog een farm had, allicht ook zijn voorgevallen. Maar op deze schaal?

Onze hartenbrekertjes zitten op een school die deelneemt aan een KiVa-project tegen pesten. Het bleek een sympathiek idee te herbergen uit Finland waar het sinds 2009 in werking is. De basis, zo werd een tijd geleden op een voorlichtingsavond uitgelegd, is solidariteit. Niet de gepeste hoeft zich slachtoffer te voelen, maar de hele groep wier eenheid wordt verstoord.

Wow.

Nu de geschiedenis leert dat Amerika terug aan de Amerikanen wordt gegeven, lijkt het me een aardig moment om dit idee van een paar kanten tegelijk te bekijken. In zijn inaugurele rede pleitte Trump namelijk voor (de pursue van) ‘solidariteit’. Andermaal begreep ik zijn betekenis niet, gelet op de context. Ondanks dat hij had verordonneerd, ter plekke, dat de tijd voor ‘empty talk’ voorbij was.

Misschien heb ik het allemaal niet goed begrepen, omdat de gourmande me simultaan met geknuffel, woede en vleierij aan het bewerken was om door te zappen naar Ghost Rockers. Ze vroeg zich trouwens af of die meneer een Marokkaan was met geverfd haar.

Volgens het KivA-project uit solidariteit zich in daadwerkelijke actie. Dat is nog geen sinecure. Namelijk: niet meelopen. Wel: gezamenlijk in opstand komen tegen onrecht, zelfs als dat wordt gepleegd door een schijnbaar sterkere (die volgens KiVa ook zorg verdient, veeleer een probleemgevalletje zijnde).

Dat meelopen... In haar roman Malva last Hagar Peeters een gesprek in waarin Socrates met de geëngageerde dichter Pablo Neruda van gedachten wisselt naar aanleiding van zijn gehandicapte dochter. Hij stopt het meisje namelijk weg, geheel tegen de principes van zijn poëzie, waar solidariteit het begin van alles is.

De dichter geeft eerst een jij-bak: Socrates heeft door zijn vrijwillige dood per gifbeker zijn eigen kinderen evengoed in de steek gelaten. Maar volgens de filosoof zouden zij pas hebben geleden onder hun vader, wanneer deze zich een lapzwans had betoond.

Vervolgens erkent Neruda dat, conform zijn poëzie, zijn dochter evenveel recht had op een rechtvaardige behandeling als niet-zieke mensen, maar vermeldt graag dat zijn gedichten slechts intenties laten zien, en dus geen uitkomst garanderen.

Hij redeneert zelfs dat hij door zijn werk vele onbekenden geholpen heeft en dus niet zijn eigenbelang heeft gediend door zich uitsluitend om zijn eigen dochter te bekommeren. Zijn hogere doel was spreekbuis te zijn van de verdrukten, wat hem belangrijker voorkomt dan onberispelijkheid tegenover eigen maatstaven.

De moeilijkheid is, en Socrates zegt dat ook, dat berispelijke anderen natuurlijk wel de maat worden genomen. Malva vermeldt verderop, onvermijdelijk, de zogezegd politiek correcte oerpedagoog Rousseau ‘die geen vinger naar zijn eigen kroost uitstak’.

Hagar Peeters laat ook haar eigen vader een rol spelen. Deze Herman Vuijsje voldoet aan het jarenzeventigcliché van de West-Europese revolutionair te Latijns-Amerika (ten gunste van het ‘socialistisch experiment door een democratisch verkozen socialistische president’ Allende boven Pinochet), met grote woorden en kleine daden.

Liep hij dus mee? Pijnlijk is het besef dat Vuijsje een decennium later als een van de eerste critici van de multiculturele samenleving in die politieke overstap nogmaals de tijdgeest volgt.

Tenminste denk ik dat niet-meelopen iets anders kan betekenen dan tegen de keer ingaan. Maar het laatste woord over deze sport is niet gezegd. Ik ben zeer benieuwd of het KiVa-project slaagt. Zo ja, dan zouden ouders mogen leren van hun kinderen.

Ja lieve vogels en bloemen, de maatschappij zou nogal ten goede veranderen als solidariteit regeert. Ze is veel uitgebreider dan wat in België de N-VA bepleit over individuele verantwoordelijkheid. Persoonlijke veerkracht ligt op het vlak van morele durf. Men bestrijdt veeleer de goedpraterij dat je van pesterij sterk wordt.

Na de voorlichting maakte ik een lijstje met openstaande kwesties:

-          * de zowel zichtbare als onderhuidse macht van leraren over leerlingen, en van leerlingen over leraren

-          *  de glijdende schaal van pesten naar plagen

-          *  taal, sociale codes

Omdat een groeiend deel van pesterijen virtueel blijkt, draafde ook uiteraard mijn stokpaardje op: waarom moeten kinderen een smartphone en e-mail hebben?

Het blijkt nog erger dan ik vreesde. Recent, tijdens een KiVa-les bij het taalkundig genie (9), bleek de helft van haar klas al op Facebook te zitten, of op Snapchat of Skype of Instagram. Diverse kinderen hadden een smartphone.

Wat beweegt hun ouders in hemelsnaam? Zo te horen bevestigen ze mijn meest geduchte vooroordeel: laagopgeleid en/of ‘allochtoon’. Dus stemt het extra onmonter dat de voorlichtingsavond hoofdzakelijk bezocht werd door de blanke middenklasseniche der ouders.

Verder nog een abstracter iets, voorbij het pesten in stricto sensu. Waarom doet iemand wat?

Bij Abou Jahjah is het nog duidelijk, tragischerwijs bijna trumpiaans: ‘de elite’ doet er alles aan haar macht te consolideren, bijv door de verspreiding van kennis te beperken. Ook hij noemt wat hem niet ligt ‘mainstream’ (en wat wel, blijkt te beantwoorden aan een ‘intuïtieve relevantie’).

Dat allemaal lijkt me toch nogal deterministisch.

Binnenkort meer, vanuit Finland. Niet per se een koudegolf of lagedruktoestand, maar een anti-neoliberaal front? Snel gerekend: 2009-2017 – na acht jaar kan er een eerste lichting verlichte kiezers aankomen…