Staatsangehöriger zum gegenwärtigen Zeitpunkt!

Staatsangehöriger zum gegenwärtigen Zeitpunkt!

In een supermarkt kun je uren talmen over welke boter je moet kopen en dan nog twijfelen of het de goede keuze is geweest, maar grote beslissingen neem je in een oogwenk en lijken nog verantwoord ook. Dat heet tegenwoordig volgens mij serendipiteit. Consequentheid en logica wekken niet de indruk er prominent bij aanwezig te zijn.

Iets dergelijk bewijst ook weer de reconstructie van Angela Merkels besluit om in september 2015 de grenzen open te zetten voor vluchtelingen die in het Hongarije van Orban letterlijk vastgelopen waren. Ook met de kennis van een jaar nadien voelt het aan als een wijs besluit. Merkels arbeidsethos imponeert sowieso (en dat van mannelijke collega’s in binnen- en buitenland stelt teleur).

Mij verbaasden kwesties die vermoedelijk details zijn. Dat één tweet een cascadewerking kan hebben, dat een aan Oostenrijk opgedrongen persverklaring zo spoedig mogelijk op Facebook moest komen opdat ook de vluchtelingen on the road zich konden informeren. En dat de humanitaire ramp na hen met geweld afgestopt te hebben eindeloos door ‘de media’ zou worden gereproduceerd.

Door de reconstructie vierde meteen een slogan een eenjarig jubileum, waarbij de gevreesde media evengoed stilstaan.

In mijn functie van vakidioot hoor ik in ‘Wir schaffen das’ evenveel lettergrepen als in het nogal anders gestemde ‘Eigen volk eerst’ (Vlaams Belang). Merkel voegt in haar tegendeel met een persoonlijk voornaamwoord tegelijk daadkracht toe. Dat deze van een gemeenschap moet komen, bewijst de klank van ‘Wir schaffen das’ die al samenhang laat horen – ‘Eigen volk eerst’ suggereert los zand.

‘Vol is vol’ (Centrumdemocaten) zit ritmisch en fonetisch beter in elkaar. Het doet daarin denken aan alweer een tegenhanger: ‘Yes, we can’ (Obama). Assonantie aan weerszijden, inclusiviteit uitbeeldend! Wel is het verschil tussen die twee slogans essentiëler doordat ook ‘Yes, we can’ een persoonlijk voornaamwoord inlast.

Uiteraard staan ‘Wir schaffen das’ en ‘Yes, we can’ ook inhoudelijk anders in de wereld dan ‘Eigen volk eerst’ en ‘Vol is vol’. Bij de eerste twee is er nog werk aan de winkel, terwijl de derde en vierde een status quo willen.

Daarmee doemt voor mij nog een beruchte uitspraak, een dieptepunt uit de laaglandse politiek – dat ik louter cliffhangerig, met stuiterende voorzetsels, kan formuleren. Ik doel op de reactie van Geert Wilders op het antwoord ‘Minder’ van PVV-publiek op zijn vraag ‘Willen jullie meer of minder Marokkanen?’: ‘Dan gaan we dat regelen.’

Voor Wilders lijkt er dus evengoed werk aan de winkel en zijn uitspraak komt bijna letterlijk overeen met die van Merkel, maar toch voelt iedereen aan dat zijn ‘Dan gaan we dat regelen’ diametraal staat op haar ‘Wir schaffen das’.

Bij Merkel domineert een geloof in de toekomst, bij Wilders een prikkel in het heden die boter bij de vis wil geven. Het woordje ‘dan’ suggereert dat hij op een tegenovergesteld antwoord tegenovergesteld had gereageerd. Tegelijk is dat een democratische schijn, omdat hij, als enig lid van zijn partij, zijn eigen gang gaat.

Het ‘we’ van Wilders fungeert dus als een verhuld ‘ik’. Om zijn doel te bereiken moet hij aan achterkamertjespolitiek doen: ‘regelen’ verdraagt geen daglicht, en heet hier in België zoiets als arrangeren.

Het ‘wir’ van Merkel heeft juist openbare steun nodig. Het is wat het is; ‘schaffen’ is arbeid die valt te controleren door iedereen die dat wil. Gezamenlijkheid dient als voorwaarde.

Bij Wilders kunnen begunstigden achterover leunen omdat één iemand voor hen aan het fiksen is. Bij Merkel is moeite nodig door iedereen voor iedereen.

Voordeel bij Wilders valt toe aan individuen wier belangen elk middel heiligen. Dat maakt zijn strategie opportunistisch. Voordeel bij Merkel valt toe aan de gemeenschap. Dat maakt haar strategie principieel. Maar ook utopisch?

P.S. En toen verloor Merkel de deelstatenverkiezingen in ‘haar’ Mecklenburg-Vorpommern van een partij die Alternative in haar naam heeft, ooit een garantie voor links gedachtegoed, en die de slogan ‘Mut zur Wahrheit’ voert. Evenveel lettergrepen en een assonantie – die echter meteen obstinaat wordt. En weer geen persoonlijk voornaamwoord te bekennen.